Kripto Varlıklar İle İlgili MASAK Düzenlemeleri

(2001 yılında paylaşılan içeriğin 2024 yılında güncellenmiş versiyonudur.)

01.05.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanın Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte (“Yönetmelik”) Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) ile:

• kripto varlık hizmet sağlayıcılar, Yönetmelik’te sayılan “Yükümlüler” arasına eklenmişti ve

• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın “kripto varlık” tanımına ilk kez kendi yönetmeliğinde yer vermesini takiben, “kripto varlık hizmet sağlayıcılar” ifadesi da ilk defa Değişiklik Yönetmeliği ile idari bir düzenlemede yer almıştı.

1. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Kimler?

Kripto varlık hizmet sağlayıcılar, Türkiye’de ilk olarak 04.05.2021 tarihinde MASAK’ın internet sitesinde yayımlanan Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberi (“Rehber”) ile tanımlanmıştı.

Türkiye’nin üyesi olduğu Financial Action Task Force (“FATF”) kripto varlığı sanal varlık (virtual asset) olarak kabul ediyor. FATF ayrıca sanal varlık hizmet sağlayıcılarının (virtual asset service providers) da tanımını yapıyor. Buna göre, sanal varlık hizmet sağlayıcıları; sanal varlık ve itibari (fiat) para arasında değişiklik, sanal varlıklar arasında değişiklik, sanal varlık transferi, sanal varlıkların veya sanal varlıklar üzerinde kontrol sağlayan araçların saklanması/yönetimi, sanal varlık ihracı, teklifi veya satışı yapan kişilerden oluşuyor.

Rehber ise kripto varlık hizmet sağlayıcılarını tanımlarken bu işlemler içerisinde “alım satım”ı baz almıştı ve kripto varlık hizmet sağlayıcıları, “kripto varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık eden kişiler” olarak tanımlanmıştı.

2021 yılında bu içerikte görüşümüzü şöyle paylaşmıştık: “Buna dair görüşümüz, kripto varlık hizmet sağlayıcılarına dair tanımlamanın Rehber’de ve hatta bir yönetmelikte düzenlenmesi yerine, kanun seviyesinde ve kripto varlık tanımı ile birlikte daha kapsayıcı şekilde yapılması gerektiğidir.”

2024 yılına geldiğimizde, bu görüşümüze uygun düzenleme nihayet geldi. Sermaye Piyasası Kanunu’na (“SerPK”) eklenen ve 2 Temmuz 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren madde ile hem kripto varlık hizmet sağlayıcılar hem de Platformlar (uygulamadaki söyleyişle, merkezi kripto varlık borsaları) aşağıdaki şekilde Türkiye’de ilk kez bir kanunda tanımlandı:

Kripto varlık hizmet sağlayıcı: Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları ifade eder.

Platform: Kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları ifade eder.

SerPK’daki kripto varlık hizmet sağlayıcı tanımı, Rehber’deki tanımdan çok daha geniş ve kapsayıcı bir tanım olarak SerPK’na eklendi.

Bu gelişme sonucunda, MASAK uygulamaları SerPK hükümlerine uygun olarak gelişecektir.

2. Kripto Varlık Hizmeti Sağlayıcıların Yükümlülükleri Neler?

a) Müşterini Tanı

Daha önceden bazı büyük hacimli merkezi kripto varlık borsalarının kendi kararları ile uygulamada takip ettiği Müşterini Tanı (Know Your Customer) prosedürleri, Değişiklik Yönetmeliği ile kripto varlık hizmeti sağlayıcıları için bir yükümlülük haline getirildi.

b) MASAK Genel Tebliğ Kapsamındaki Yükümlülükler

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Değişiklik Yönetmeliği’nin yayımlanma tarihinden bir gün önce 30.04.2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği (“Tebliğ”) gereğince:

• uzaktan kimlik tespitinde imza örneği alınması zorunlu değil fakat işlemin yükümlüyle daha sonra yüz yüze gerçekleştirilmesi halinde imza örneğinin alınması gerekli,
• kimlik tespiti kapsamında alınan adres ve kimlik bilgileri İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü kimlik paylaşım sistemi veri tabanı üzerinden sorgulanarak teyit edilmeli,
• müşteri hakkında risk değerlendirilmesi yapılması gerekli. Yönetmelik’te talep edilen bilgi ve belgeler dışında asgari olarak iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti (hesap açma amacı, talep edilen ürünler ve benzeri), işleme konu malvarlığının ve müşteriye ait fonların kaynağı ile ortalama gelir bilgisi, açılacak hesabın aylık tahmini işlem hacmi ve işlem sayısına yönelik bilgiler alınmalı.

c) Şüpheli İşlem Bildirimi

Şüpheli işlem, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması durumudur.

Şüpheli bir işlemle karşılaşıldığında, işlem hakkında yetki ve imkanlar ölçüsünde araştırma yapıldıktan sonra, edinilen bilgi ve bulgular çerçevesinde, şüpheli işlem bildirim formu doldurulmalı ve (tüzel kişi yükümlünün kanuni temsilcileri tarafından şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç on iş günü içinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise derhal) MASAK’a bildirimde bulunulmalı.

ç) Bilgi ve Belge Verme

Yükümlüler, MASAK ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge ve bunlara ilişkin her türlü ortamdaki kayıtları, bu kayıtlara erişimi sağlamak veya okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri tam ve doğru olarak vermek ve gerekli kolaylığı sağlamakla sorumludur.

d) Muhafaza ve İbraz

Yükümlüler, her türlü ortamdaki belgeleri düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları son kayıt tarihinden, kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür.

e) Devamlı Bilgi Verme

Yükümlüler, taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek tutarı aşanları MASAK Başkanlığı’na bildirmek zorundadır.

3. Yaptırımlar

Yükümlülerin, yapılacak denetimler sonucunda müşterini tanı, devamlı bilgi verme ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüklerinden birinin ihlal ettiği tespit edilirse, MASAK tarafından ihlale sebep olan her işlem başına yükümlüye idari para cezası verilir.

Uygulanacak idari para cezasının toplam tutarı; her bir yükümlülük için, ihlalin yapıldığı yıl itibariyle belli bir tutarı aşamaz. Üst tutardan ceza uygulanan yükümlüler nezdinde takip eden yılda aynı neviden bir yükümlülük ihlali olması durumunda bu hadler iki kat olarak uygulanır.

Finansal Kuruluşlar Dışındaki Yükümlüler için yükümlülük ihlallerinde uygulanan idari para cezaları ve üst limitleri aşağıdaki şekildedir:

İhlal Edilen Yükümlülük	Tek Bir İhlal İçin Verilecek İdari Para Cezası 2024 (TL)	İdari Para Cezası Üst Limit Tutarı 2024 (TL)
Müşterini Tanı	157.487	20.998.570
Şüpheli İşlem Bildirimi	262.477	20.998.570
Devamlı Bilgi Verme	157.487	20.998.570